Moja przygoda z wydawnictwem Znak – promocja powieści Matki Kurki „Berek”

Wiele razy sam pisałem i pisali o tym inni, że polski rynek medialny, wydawniczy i w ogóle kulturalny opanowany jest przez słuszną linię ideologiczną, różnie to się definiuje, ale generalnie sprowadza się do tego, że są tematy potrzebne i tematy pełne nienawiści. Nienawiść definiuje się jako zabobon, niezdolność do refleksji nad własną małością, stereotyp w myśleniu i tym podobne. Nie będę dłużej trzymał w niepewności i przedstawię pierwszy etap mojej przygody z wydawnictwem Znak, jeszcze tylko kilka słów na temat samego wydawnictwa. Wybór nie był przypadkowy, wydawnictwo reklamuje się jako polskie, katolickie, intelektualne i misyjne. Misją wydawnictwa Znak jest poruszanie trudnych dla Polski i Polaków tematów, to właśnie Znak wydaje kolejne gnioty Grossa i to Znak odmawia wydawania książek ukazujących drugą stronę bolesnych tematów. Postanowiłem sprawdzić na jakim poziomie to działa, na jakim poziomie ideologii, na jakim poziomie literackim, na jakim poziomie moralnym, tak często wytaczanym jako działo w debatach i niniejszym przedstawiam pierwszy etap weryfikacji.

Kolejność zdarzeń:

1)    W dniu 1 lutego wysłałem maila do redakcji Znak, o następującej treści:

Witam,
Próbuję zainteresować różnych wrażliwych ludzi zbiorem odręcznych opowiadań napisanych przez mojego dziadka, najprawdopodobniej długo po wojnie. Odkryłem je niedawno w dość klasyczny sposób, w czasie kapitalnego remontu mieszkania. Opowiadania są spisane ręcznie, czas zrobił swoje i wymagają wiele uwagi, aby je odczytać i potem przetworzyć na wersję "drukowaną". Byłbym niezmiernie wdzięczny za poświęcenie chwilki uwagi, ocenę wartości oraz ewentualnych szans na wydanie. W załączniku posyłam jedno z opowiadań, które już udało mi się przepisać. Na mnie robi olbrzymie wrażenie, ale być może nie mam do tego dystansu, nawet na pewno nie mam. Będę wdzięczny za każdą pomoc, również najbardziej krytyczną ocenę.

Pozdrawiam
Piotr

2)    W załączniku posyłam fragment opowiadania z mojej książki, który to fragment z założenia miał być i jest anty-literaturą. Jest to krótkie opowiadanie, które wykorzystałem do ukazania szerszego zjawiska, nie zdradzę oczywiście jakiego i nie będę też katował całą treścią, wkleję fragment, po którym każdy jako tako oczytany odnajdzie emocjonalną grafomanię, epatowanie według najbardziej zgranego schematu, słowem wtórność patetyczną, choć spisaną atrakcyjnym językiem – inaczej nie potrafię. Fragment anty-literatury z założenia:

Gierczaki

Do wsi, gdzieś na kresach słowiańskiego kraju zdesperowani rodzice, przywieźli przerażone dziecko. Chudy, nie wyglądający na swój wiek chłopiec, o rysach twarzy, kolorze włosów i oczu, które w tamtym czasie oznaczały wyrok. We wsi upstrzonej koszmarnymi chałupami, krytymi łodygami zbóż, gdzie drogi błotniste, a ludzie przez małe okienka, otępiałym wzrokiem wyglądali obcych, przerażeni przybysze szukali chałupy tych, co ich we wsi nazywali Gierczaki. Po kilku nieudanych próbach podróżni trafili w końcu do właściwej, i chyba najbrzydszej we wsi, chałupy.
Przed chałupą, na koślawej ławie, siedziała kobieta w łachmanach, wyglądała na lat czterdzieści kilka, naprawdę miał lat trzydzieści bez kilku miesięcy. Drewnianą łychą nabijała okraszone słoniną ziemniaki i popijała gęstym mlekiem z glinianego garnka. Włosy miała rozstrzelone bezładnie, skołtunione, opadające na otrzaskaną słońcem, kwadratową twarz. Wielkie dłonie z ziemistym brudem za postrzępionymi paznokciami, szeroko rozstawione nogi przykryte poplamioną od tłuszczu spódnicą. Na głowie chustka zawiązana do tyłu, na nogach nienaturalnie olbrzymie, obłocone buciska. Tak wyglądała i patrzyła na przybyłych takim wzrokiem, jakim patrzyli wszyscy mieszkańcy wsi, wyglądający z okienek i łypiący na ławach przed chałupami.
– Szczęść Boże pani gospodyni. Pani Gierczak, prawda?
Tutejszym obyczajem, nieśmiało spytała młoda kobieta i od pierwszego zdania było słychać, że to kobieta inteligentna, wykształcona, obyta i… przerażona. Obejmowała zapłakane dziecko, chłopiec zwiesił głowę, ale marzył o tym, żeby zamknąć oczy. Ubrany w najlepsze ubranka, jakie udało się ocalić, czekał na rozstrzygniecie, które w żadnej możliwej wersji, nie mogło być szczęśliwe.
Ojciec chłopca, mężczyzna przystojny, o dumnych oczach, trzymał niewielką walizkę, drugą dłonią w wyuczonym geście uchylał kapelusza i chociaż wiedział, że w tych okolicznościach i towarzystwie czyni gest próżny, wychowanie nie pozwalało postąpić inaczej. – Może Gierczak, wy co za jedne? – warknęła baba chropowatym głosem, z pełnymi ziemniaków ustami, broda świeciła się jej od tłuszczu.
– Byliśmy umówieni z pani mężem, Józefem, w sprawie naszego syna, my z polecenia pana Marczuka – powiedział przystojny mężczyzna okazując szacunek, nienaturalny do okoliczności i zachowania kobiety.
– Siedzo łoba w izbie i pijo – dalej jadła ziemniaki i nie przejmowała się towarzystwem.
– Czy możemy wejść i porozmawiać z pani mężem? – najgrzeczniej, jak potrafiła spytała mama chłopca, na jej twarzy odmalowało się jeszcze większe przerażenie, które zwalczała siłą woli i brakiem wyboru.
– Mnie co do tego, idźta, jak tak – odburknęła, jednak wstała i poprowadziła do chałupy, przez cuchnącą od nieczystości sień, gdzie stało wszystko co potrzebne i niepotrzebne, wymieszane ze sobą w absolutnym bałaganie.
 Po wejściu do izby smród nie zniknął i brudu nie ubyło, na klepisku walały się jakieś resztki, śmierdziało nieczystościami z sieni i bimbrem z izby. Przy surowym, odrapanym stole, niechlujnie zbitym z grubych desek, na takich samych ławach, jak przed domem, siedziało dwóch mężczyzn. Jeden był olbrzymem z długą brodą i mówił coś po ukraińsku, drugi nieogolony, o twarzy ponurej i zmęczonej alkoholem, śmiał się zgryźliwie. Obaj przerwali rozmowę, gdy zobaczyli spodziewanych gości, to ich wizytę rozpijali przedwcześnie.
– Te? – zwrócił się nieogolony do brodatego, jakby nie chciał zauważyć obecności gości.
– Woni   – w swoim języku odparł brodaty, poczym chlusnął szklanką bimbru prosto w gardło.
– Gdzie on dziecko?! Futrować jego za parę groszy? Wiele ma lat?
Nieogolony i pijany chłop zmierzył chłopca, ocenił straty jakie będzie musiał ponieść, w końcu kiwnął głową do kobiety, najwyraźniej od niej oczekiwał odpowiedzi.
– Izaak ma 13 lat, on jest skromnym chłopcem, nie je dużo, nie ma apetytu, boi się – matka przycisnęła chłopca do piersi, sama nie wiedziała czy dobrze mówi, może zagłodzą go tutaj od takiego mówienia.
– Znaczy się Icek? – zza pleców gości odezwała się baba.
– A ty tam czego gębę rozdziawiła? Mało tobie dzisiaj? – zeźlił się chłop i wtedy wszyscy co pierwszy raz przekroczyli próg tej zatęchłej izby, zrozumieli, że nieogolony to Józef Gierczak.
– Panie Gierczak, syn jest bardzo spokojnym i grzecznym dzieckiem, religijnym, nie sprawi żadnego kłopotu – po raz pierwszy odezwał się ojciec chłopca, w dłoniach miętosił kapelusz, był zdenerwowany i bezradny. Pewnie czułby się upokorzony, ale miał na głowie gorsze zmartwienia.
– Co to wasza religia, już ja was wiem. Pana Jezusa obwiesili, bandyty – znów odezwała się baba i aż jej ślina pociekła po brodzie. Wyjęła zza pazuchy medalik i pocałowała kilka razy. Tym razem Gierczak nie zareagował.
– Syn zna katolickie modlitwy i bardzo szanuje waszą wiarę, tak był wychowany, jeszcze przed tym wszystkim.
 Ojciec chłopca wziął na siebie cały przykry obowiązek pozostawiania dziecka tym dzikim i nienawistnym ludziom, w tej cuchnącej i ciemnej chałupie. Widział, że żona nie jest w stanie wydobyć z siebie słowa.
– Hovory! Oy̆tsze nash!   – niespodziewanie warknął, porządnie upity, brodaty Ukrainiec. Gierczak zorientował się, że rodzice chłopca nie wiedzą o co chodzi, ale uznał, że kompan słusznie wydał komendę.
– Niech gada Ojcze Nasz! – znów Gierczak kiwnął głową na matkę.
Chłopiec zrozumiał, czego od niego oczekują ci pijani mężczyźni, przez kręgosłup przeszedł mu prąd, zatrzymał się w gardle i sparaliżował każdy dźwięk.
– Nie bój się, powiedz panu Ojcze Nasz, przecież umiesz ładnie powiedzieć. Pan jest dobry, poprosił cię ładnie.
Matka musiała się przemóc i dodać chłopcu wiary, musiała używać słów, które zupełnie nie przystawały do wychowania, jakie chłopiec odebrał. Nieogolony pan nie był ani dobry, ani ładnie nie prosił. Izaak posłuchał mamy, wiedział, że to taka „zabawa”, tej zabawy uczył się od dawna.
– Ojcze Nasz, któryś jest między niewiastami…
Izaak nie zdążył się zorientować, że popełnił błąd, gdy cuchnąca izba wypełniła się wielkim tubalnym rechotem, śmiali się wszyscy, baba za plecami Izaaka, która pokazywała spróchniałe zęby, brodacz opluł sobie ze śmiechu brodę, Gierczak machał rękami i ledwie łapał oddech. (…)

3)    Jak widać, tekst jest rozpaczliwy w treści, zawarte są w nim najbardziej popularne, do znudzenia powtarzane stereotypy, zawarta jest w nim emocjonalna papka, wyciskacz łez na poziomie wenezuelskiej telenoweli. Dalej jest jeszcze bardziej epatująco i drastycznie, ale jest w tym tekście właściwa wymowa, po linii jest ta wymowa i oto, ku mojemu… no właśnie nie zaskoczeniu, ale założeniu, JUŻ w dniu 2 lutego otrzymałem następującą odpowiedź:



Szanowny Panie,

Maciej Gablankowski
Redaktor serii
Historia, Biznes, Literatura popularnonaukowa
__________________
Wydawnictwo ZNAK
ul. Kościuszki 37, 30-105 Kraków
tel.: (48 12) 61 99 500
tel. bezp.: (48 12) 61 99 520,
fax: (48 12) 61 99 502

Nie mam żadnych oporów przed ujawnieniem korespondencji, bo ani ci ona prywatna, tylko oficjalna wymiana zdań między autorem i wydawcą, ani nie ma w niej nic co byłoby naruszeniem dóbr osobistych kogokolwiek, dane Pana Gablankowskiego są powszechnie dostępne na stronie wydawnictwa. Jak widać redakcja Znak w osobie Pana Gablankowskiego (apologeta Grossa), po lekturze ewidentnego gniota jest szczerze zainteresowana wydaniem, ale oczekują całości, co zrozumiałe, dla mnie zrozumiałe z innych powodów niż to sugeruje treść odpowiedzi. Tak czy inaczej odpowiedziałem, również kolejnym fragmentem książki, ale o tym już w następnym odcinku promocji powieści „Berek”. I tylko trochę ten zabieg ma budować napięcie, bardziej zależy mi na dokładnym zapoznaniu się z mechanizmem, który funkcjonuje precyzyjnie i niezawodnie, a dokładne zapoznanie będzie wygodniejsze przy dzieleniu zjawiska na etapy, faktyczne etapy, kuchnię tego wszystkiego, co promuje słuszność. Dla Szanownych Czytelników mam propozycję, często teoretyzujemy, domyślamy się jak to może funkcjonować, spróbujmy, no ja nie, bo wiem jak było, ale kto nie wie, niech spróbuje rozpisać scenariusz mojej przygody z Wydawnictwem Znak, to nie jest trudne, rzekłbym nawet, że banalne, więcej, schematyczne i dlatego godne potępienia wszelkimi środkami.