PKB – Produkt Krajowy Brutto – często wskaźnik ten używany jest przez ekonomistów i polityków na poparcie swoich słów o poprawie gospodarki, bądź o szalejącym kryzysie – w zależności od głoszonej tezy. A ta zwykle zależy od tego, czy słuchamy przedstawicieli partii rządzącej, czy opozycji. Aby rozsądzić, kto ma rację, a kto po prostu manipuluje opinią publiczną, warto wiedzieć co oznacza ten wskaźnik i jak się go szacuje. Kto zna podstawy ekonomii, tego nie jest łatwo oszukać.
Istnieją trzy twarze PKB:
Według jednej, jest to suma wartości towarów i usług wytworzonych w danym kraju na przestrzeni roku. Wtedy na PKB patrzymy z punktu widzenia produkcji.
Według drugiej, od strony wydatków: PKB to suma wszystkich wydatków krajowych. Wliczają się tu wydatki gospodarstw domowych, przedsiębiorstw oraz wydatki rządowe, o ile są czynione na rzecz podmiotów krajowych.
Trzeci sposób szacowania PKB, polega na zsumowaniu całkowitego, rocznego dochodu krajowego. Dochodu jaki osiągają gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa i budżet państwa, czyli wtedy szacujemy PKB od strony dystrybucji.
PKB = produkt krajowy brutto = wydatki krajowe brutto = dochód krajowy brutto
Z punktu widzenia księgowości PKB stanowi „rachunek zysków i strat”, na kształt „Profit and Loss Statement”, jakim posługują się przedsiębiorstwa. Innymi słowy jest sumą przepływu. Giełda papierów wartościowych, w celu oceny przedsiębiorstwa posługuje się sprawozdaniami finansowymi, tzw. „bilansem”. Gdybyśmy przełożyli to na płaszczyznę PKB, to bilans spółki byłby równoznaczny z „bogactwem narodowym”. Mamy trzy podstawowe rodzaje tego bogactwa: „aktywa produkcyjne”, „aktywa rzeczowe majątku nieprodukcyjnego” oraz „aktywa zagraniczne netto”.
„Aktywa produkcyjne”: są to rzeczowe aktywa trwałe, wytworzone w czasie produkcji oraz wartości niematerialne i prawne. Przykładowo rzeczowe aktywa trwałe to: towary, drogi, autostrady, lotniska, porty, kolej, mosty, budynki (fabryki i mieszkania). Do wartości niematerialnych i prawnych zalicza się m. in. znaki towarowe i patenty.
„Rzeczowe aktywa nieprodukcyjne”: to materialne dobra, które nie powstały w wyniku produkcji. Przykładowo są to grunty, tereny wędkarskie, zasoby naturalne.
„Aktywa zagraniczne netto”: to różnica pomiędzy wartością aktywów danego państwa, a jego zobowiązań wobec podmiotów zagranicznych. Jeżeli wartość ta jest ujemna, to oznacza, że kraj ma zadłużenie zagraniczne netto (dług zagraniczny).
Co szczególnie warto podkreślić, to fakt iż wszystkie bogactwa narodowe kraju są źródłem tworzenia PKB.
Tak w uproszczeniu działa gospodarka: Aby wyprodukować towary (aktywa produkcyjne), należy najpierw zbudować fabrykę (aktywa produkcyjne) na działce gruntu (rzeczowe aktywa nieprodukcyjne). Wytworzone towary dostarczane są do odbiorców, konsumentów ciężarówkami (aktywa produkcyjne), jadą po drogach (aktywa produkcyjne). Śledząc ten tor produkcji, łatwo sobie unaocznić fakt, iż jeżeli nie przygotujemy potrzebnych aktywów produkcyjnych we własnym kraju, to w tym kraju nie będzie funkcjonować działalność gospodarcza.
Ciekawym przykładem jest Arabia Saudyjska – kraj bogaty, dzięki posiadanej rezerwie ropy naftowej. Czyli państwo posiadające przebogate „nieproduktywne rzeczowe aktywa trwałe”. Ale z drugiej strony, czy znamy jakieś produkty „Made in Saudi Arabia”? Kraj ten na polu produkcji po prostu nie jest aktywny. Dla swojego funkcjonowania wykorzystuje jedynie bogactwo krajowe i na tym poprzestaje.
Polska jest niestety krajem nieposiadającym szczególnie bogatych „nieproduktywnych rzeczowych aktywów trwałych”. I we współczesnych warunkach geopolitycznych raczej nie ma szans na zmianę tej sytuacji. Przecież nie wypowie żadnemu krajowi wojny, aby zdobyć nowe terytoria, gdzie mieszczą się pokłady ropy naftowej, gazu, czy też np. bogate łowiska. Ponadto, jeśli chodzi o aktywa zagraniczne, to Polska jest dłużnikiem zagranicznym netto. Oznacza to, że więcej pieniędzy pożycza od obcych państw niż udziela własnych pożyczek.
Czyli, co Polska może zrobić, aby zwiększyć własne bogactwo narodowe? Nie ma innej drogi, jak zwiększenie własnych „aktywów produkcyjnych”. Szczególnie ważne jest, aby w obszarze całego kraju stworzyć bogatą infrastrukturę, zbudować wszystko to, co pomoże społeczeństwu rozwinąć własną działalność produkcyjną, czyli autostrady, mosty, porty, lotniska, siec kolejową, fabryki i mieszkania. Te wszystkie dobra zaliczane są do majątku narodowego Polski, jako jej „aktywa produkcyjne”.
Co warto podkreślić, to fakt iż pieniądze same w sobie nie są bogactwem narodowym. Bogactwo narodowe stanowią te czynniki, które stanowią fundament, podstawę produkcji. Czyli te wszystkie dobra, dzięki którym społeczeństwo danego kraju może pracować i produkować towary (fabryki, drogi, mieszkania, itd.). Prawdziwe bogaty jest dopiero taki kraj, w którym system ten sprawnie funkcjonuje. Idąc dalej, warto zauważyć, że w dobrze prosperującym, bogatym kraju, popyt krajowy może zostać w pełni zaspokojony przez krajowy potencjał podaży.
