Eurodobrobyt Bałtów i pieniądze Chińczyków.

 Mamy niezawodną receptę na kryzys i to nie tylko dla Polski, ale dla całej Europy! Tym razem nowy pomysł na ratowanie świata zamieścił na swoich łamach "Financial Times".

 Mamy niezawodną receptę na kryzys i to nie tylko dla Polski, ale dla całej Europy! Tym razem nowy pomysł na ratowanie świata zamieścił na swoich łamach "Financial Times". Pomysł ten jest jednak wtórny, bo wcześniej przedstawił go ( choć tylko w skali kraju ) premier Donald Tusk. Tak, tak, tym cudownym lekiem na problemy gospodarcze jest oczywiście euro, a ściślej mówiąc jak najszybsze rozszerzenie eurostrefy na wszystkie 27 krajów UE. Na wszystkie, czyli jak rozumiem również na te, które euro nie chcą, jak np. Wielka Brytania. Nie o wyspiarskie królestwo jednak chodzi, lecz o kraje Europy Środkowo-Wschodniej, które boleśnie przeżywają kryzys. Tyle tylko, że kraje Europy Zachodniej, które mają euro, przeżywają kryzys równie boleśnie co reszta kontynentu, a taka Polska, która euro nie ma notuje wprawdzie niewielki, ale jednak wzrost. Czyżby to oznaczało, że nazwa waluty, jaką się posługujemy nie ma wpływu na stan gospodarki kraju? Chyba tak. Zresztą jak zauważył kiedyś Robert Gwiazdowski, gdyby wprowadzenie euro mogło komuś w czymś pomóc, to wystarczyłoby wprowadzić je w Zimbabwe i wtedy już na całym świecie zapanowałby dobrobyt. Niestety nie jest to takie proste.

Mimo wszystko są ludzie, którzy w ratunek poprzez euro niezłomnie wierzą. I ludzie ci mają argumenty. Jednym z nich jest to, że kraje bałtyckie, które weszły do mechanizmu ERM II uniknęły potężnych wahań kursowych, jakie dotknęły na początku roku Polskę, Czechy, czy Węgry, pozostające poza mechanizmem. To oczywiście prawda, ale skoro zachwalamy stabilność bałtyckich walut, to warto dodać parę słów o tym, czego Bałtowie nie uniknęli. A nie uniknęli kilkunastoprocentowego spadku PKB i bezrobocia, które dla odmiany wzrosło do poziomu kilkunastu procent. Tak więc przykład Litwy, Łotwy i Estonii nie jest przykładem, który stawiałbym komuś za wzór, albo na który bym się powoływał. Autor artykułu w FT stwierdził, że szybkie wejście do strefy euro pomogłoby Łotwie, która ma problemy z utrzymaniem sztywnego kursu swojej waluty. Warto jednak zastanowić się dlaczego Łotwa ma problemy i czy warto było w ogóle decydować się na sztywny kurs. Moim zdaniem nie było warto, ale zacznijmy po kolei i powiedzmy parę słów o Łotwie. Otóż Łotwa przez wiele lat cudownie się rozwijała, miała dość liberalną gospodarkę, niskie podatki i najszybszy wzrost w całej UE. Teraz natomiast trapi ją potężny kryzys, również najsilniejszy w całej Unii: PKB spadło o 18% w ujęciu rocznym, zaś bezrobocie, które kiedyś wynosiło 5-6% wzrosło do 16%. Wprawdzie bankructwo już Łotwie nie grozi, co Łotysze zawdzięczają dużym oszczędnościom budżetowym, ale sytuacja nadal nie jest różowa. Co spowodowało tak duże problemy w tym małym kraju i w innych państwach bałtyckich? Zwolennicy socjalistycznej odmiany ekonomii udowadniają, że problemom winny jest "neoliberalizm", co zresztą nie dziwi – kiedyś winni byli burżuje, czy inni kapitaliści, dziś odpowiedzialność ponoszą neoliberałowie. Ponieważ nie mam już kompletnie pojęcia co neoliberalizm oznacza ( niektórzy zaliczają do tej kategorii nawet ordoliberałów, którzy stworzyli pojęcie "społecznej gospodarki rynkowej", na które tak często powołuje się lewica ), strzelę, że chodzi ogólnie rzecz biorąc o dziki kapitalizm.

Czy to dziki kapitalizm ponosi winę za kłopoty Bałtów? Cóż, jeśli uznamy, że niskie i proste podatki, czy zbyt mała liczba szczegółowych i dziwacznych regulacji prowadzą do zagłady, to z pewnością tak. Ja jednak uważam, że duże podatki szkodzą gospodarce bardziej niż małe, a biurokracja do rozwoju się nie przyczynia i myślę, że oprócz mnie uważa tak jeszcze wielu ludzi. Tak więc skreślam "neoliberalizm" z listy winnych. Zostają więc inne teorie i jedną z nich również opublikował kiedyś "Financial Times". Ta druga teoria mówi o tym, że na Łotwie jest kryzys, bo rząd Łotwy nie pożyczał pieniędzy kiedy mógł to robić, a zamiast tego robił wszystko, by zlikwidować deficyt. Mówiąc prościej oznacza to, że ci idioci zamiast zadłużyć wszystkich obywateli nie pytając ich o zdanie, woleli nie robić swojemu krajowi nowych długów. Z tą teorią też się nie zgodzę, bo nie mam pojęcia w jaki sposób zadłużenie może się przyczynić do rozwoju gospodarczego. No, chyba, że jest to taki rozwój, jaki mieliśmy za Gierka, ale wtedy też to wszystko skończyło się kryzysem i to takim, że sytuacja Łotyszy wygląda w porównaniu z nim wręcz różowo. Przynajmniej nie mają kartek na mięso. Gdzie więc tkwi przyczyna bałtyckiej recesji? W inflacji. Inflacja koszykowa na Łotwie już w 2004 roku była wysoka i wynosiła 5%. Nie wiem jak było na Litwie i w Estonii, tam pewnie były to wskaźniki mniejsze, w każdym razie na Łotwie było jak było. W 2005 roku wszystkie kraje bałtyckie weszły do strefy ERM II, czyli zobowiązały się, że wahania ich walut wobec kursu euro będą nie większe niż 15%. Łotwa narzuciła sobie jescze ostrzejsze kryteria, zobowiązując się utrzymać swojego łata w "widełkach" 1%. I to właśnie było pierwotną przyczyną kłopotów tego kraju.

Jeśli jakiś kraj wchodzi do mechanizmu ERM, to musi liczyć się z tym, że będzie musiał dostosowywać swoją politykę monetarną do polityki Europejskiego Banku Centralnego. W przeciwnym razie, jeśli będzie robił swoje, to może mu grozić wypadnięcie z "widełek" 15%, a z widełek jednoprocentowych wypadnie na pewno. To, że bank centralny kraju ERM będzie koordynował swoją politykę z polityką EBC nie znaczy jednak, że EBC będzie podejmował swoje decyzje biorąc pod uwagę sytuację tylko i wyłącznie tego kraju, co jest przecież oczywiste. EBC prowadził więc własną politykę, która okazała się dla Łotwy zbyt luźna, a mówiąc inaczej zbyt inflacyjna. Wprawdzie EBC nie pompował w gospodarkę tyle pieniądza co Fed, ale dla Łotwy z inflacją na poziomie 5% była to ilość i tak zbyt duża. Nowy pieniądz, podobnie jak w USA, trafiał na rynek w postaci kredytów bankowych, udzielanych masowo i na ogromną skalę. Rosła przez to potężna jak na niewielkie kraje bańka spekulacyjna, bańka, która musiała pęknąć w momencie wybuchu kryzysu w innych krajach. Jednak zanim pękła, zbyt wielka podaż pieniądza przyniosła swoje rezultaty w postaci infacji, która w 2007 roku przekroczyła na Łotwie 13%. Na Litwie była mniejsza, ale i tak przekraczała minimalnie kryteria z Maastricht, bez spełnienia których przyjęcie euro jest niemożliwe. Bałtowie więc euro nie przyjęli, musieli za to nadal utrzymywać sztywny kurs swoich walut, co w momencie wybuchu kryzysu okazało się niemal niemożliwe. Stąd cały ten bałagan, który dotknął Litwę, Łotwę i Estonię, właśnie z pędu do strefy euro, która podobno ma nas zbawić. W jaki sposób? Tego chyba nikt nie wie. Zmaleją wahania kursowe? No i co z tego? Z dwojga złego lepiej mieć spore wahania ( które już zresztą zmalały ) niż wahania minimalne, ale utrzymywane na minimalnym poziomie sztucznie, za pomocą ciągłej interwencji państwa.

Rozszerzenie strefy euro na 27 krajów nikogo nie zbawi i nie jest wcale konieczne. We wspomnianym na początku artykule dowodzono, że takie rozszerzenie przyspieszyłoby proces przyjmowania euro jako waluty światowej w rozliczeniach, zamiast dolara. Argument kiepski, bo euro zapewne zastąpi dolara prędzej, czy później, a o tym kiedy tak się stanie i tak zadecydują Chiny i kraje OPEC, a nie Polska z Łotwą i z Węgrami. My zresztą możemy zacząć się rozliczać w euro bez przyjmowania tej waluty i bez wchodzenia do ERM II, które jest ryzykowne. Autor pisał jeszcze, że warto wykorzystać szansę, bo nowe kraje UE w większości spełniają kryteria z Maastricht. Problem w tym, że niektóre ze starych krajów UE, które już mają euro, ich nie spełniają i nie wiem, czy wchodzenie z nimi do jednego klubu to idealne rozwiązane. Euro nie jest wcale walutą żelazną, a jego kurs utrzymuje się na dość stabilnym, wysokim poziomie, bo taki dolar jest żelazny w jeszcze mniejszym stopniu. Tu w ramach ciekawostki powiem, że prezydent Obama w jakimś wywiadzie stwierdził podobno, że plany ratunkowe najpewniej się skończą, bo rząd nie ma już pieniędzy. Panie Baracku ( jeśli mogę się tak spoufalać ), przecież pański rząd od samego początku nie miał tych pieniędzy, które wydał. To nie pieniądze się skończyły, tylko Chiny przestały je wam pożyczać. Przestały, a przynajmniej nie robią już tego na taką skalę jak kiedyś. Teraz więc, jeśli chciałby pan wydać jeszcze trochę, to musiałby pan nową forsę dodrukować, ale wtedy dolar zacznie lecieć na twarz. Ale niech się pan nie martwi, jeśli tak się stanie, to USA też będą mogły przyjąć euro, to podobno pomaga.