Wolność, której nie ma.

Niedawno zostały ponoć przeprowadzone badania nad zaufaniem społeczeństwa do wolnego rynku.

Niedawno zostały ponoć przeprowadzone badania nad zaufaniem społeczeństwa do wolnego rynku. Wynikło z nich, że wolny rynek i brak ingerencji państwa w gospodarkę cieszy się poparciem ponad połowy Amerykanów. W Polsce z tym poparciem dla leseferyzmu i rynku w pełni wolnego jest gorzej, poparcie takie wyraziło 22% Polaków, pozostali są wprawdzie za gospodarką rynkową, ale z pewnym stopniem interwencjonizmu, albo nie mają zdania. Eksperci zastanawiają się oczywiście skąd wyniki takich badań. Dlaczego w ojczyźnie kryzysu, który jest podobno kryzysem wolnego rynku, poparcie dla tego rynku jest wciąż tak wysokie? I dlaczego w Polsce słabo dotkniętej przez kryzys to poparcie jest mniejsze?

Odpowiedź w przypadku Polski jest prosta: my prawie nigdy nie mieliśmy wolnego rynku. Jedynym okresem wolności gospodarczej w naszym kraju był krótki czas trzech lat po wprowadzeniu ustawy Wilczka, gdy ustawa ta nie została jeszcze zepsuta i gdy zapewniała Polakom duży zakres swobody. Wielu Polaków kojarzy ten czas ze złotym okresem, podczas którego mogli założyć swój pierwszy biznes, często złożony z rozłożonego na targowisku łóżka z gaciami, ale rozwijający się bez przeszkód i przynoszący zyski. W ciągu tych trzech lat powstały prawie cztery miliony firm, dających pracę ponad sześciu milionom Polaków, to kolejny plus. Są też jednak tacy, którym zmiany kojarzą się wyłącznie z upadkiem pegeeru i z odebraniem trzynastki i oni wolnego rynku nie popierają. Nie poradzili sobie na nim, rozleniwieni i zniechęceni do przedsiębiorczości paroma dekadami socjalizmu, gdy władza dzieliła biedę po równo, ale "każdy miał robotę" i "było co do gara włożyć" ( co ciekawe te hasła powtarzają też często ci, którzy i dziś mają robotę i co do gara włożyć ). Socjalizm się skończył, nadeszła wilczkowa wolna amerykanka, ale i to się szybko skończyło, zaczęły się koncesje, regulacje i szalejąca biurokracja. I co? I nic, biedni na tym nie zarobili i pozostali biedni jak kiedyś, za to ci, którzy wykazali się przedsiębiorczością i potrafili się odnaleźć w realiach uwolnionej gospodarki zaczęli w wielu przypadkach zwijać swoje interesy, nie mogąc dopasować się do realiów urzędów, realiów z roku na rok coraz bardziej absurdalnych i nieprzyjaznych obywatelom. W końcu resztki ustawy Wilczka wyrzucono do kosza, a bezrobocie dobiło do 20%. Później spadło, bo wykazujący się przedsiębiorczością Polacy, nie mogąc cieszyć się wolnością gospodarczą, skorzystali z innej wolności – wolności przekraczania granic państwa.

Zbyt krótkie istnienie wolności gospodarczej w Polsce sprawiło, że wielu Polaków nie wie po prostu co to jest wolny rynek i nie miało okazji obejrzeć na własne oczy zalet sytuacji, w której państwo nie "pomaga" gospodarce przez reglamentację koncesji, wysokie i skomplikowane podatki, czy dotowanie bankrutów. No właśnie… Przez dotacje dla bankrutów doszliśmy do Stanów, w których ludzie wciąż są za rynkiem, choć to właśnie tam pokazał on w pełni swoją zawodność. Zaraz, zaraz… A co konkretnie w rynku zawiodło? Powiecie, że pusty pieniądz, że Wall Street, że banki i bańki, itd. Niby taka diagnoza jest trafna, ale czego ona dowodzi? Zawodności wolnego rynku, czy zawodności państwa i "rynków finansowych"? Spytacie się jaka jest różnica między rynkiem finansowym, a niefinansowym? Różnica jest zasadnicza. To różnica między realną gospodarką, a "gospodarką" papierową. W gospodarce realnej obraca się realnymi produktami i usługami, czyli czymś, co ma swoją wymierną wartość i co jest nam w życiu niezbędne, albo do zaspokojenia podstawowych potrzeb, albo do zaspokojenia zachcianek. To jest gospodarka realna, natomiast gospodarka papierowa, to jak sama nazwa wskazuje obrót papierem. Przepraszam, nie papierem, lecz papierami. Papierami bezwartościowymi.

W ostatnich latach gospodarka została postawiona na głowie, przestała liczyć się sfera realna, a najważniejsza stała się iluzja, na którą składały się "przewidywania analityków" i "nastroje inwestorów giełdowych", zmieniające się w zależności od tego w którą stronę powiał wiatr po tym jak Bwana Kubwa wywołał wojnę w kraju, będącym drugim co do wielkości eksporterem bananów. W tę iluzję uwierzyli niemal wszyscy, kondycja przedsiębiorstw była oceniana na podstawie cen akcji, a nie na podstawie bilansu handlowego, pieniądz przestał być uważany za miernik wartości i ludzie uwierzyli, że jest wartością samą w sobie, mierzoną wartością innego pieniądza. Na podstawie tej wiary ukuto dogmat, mówiący, że wpompowanie w gospodarkę masy pustego pieniądza pomoże gospodarce, dogmat do bólu socjalistyczny i debilistyczny. Nie muszę wyjaśniać chyba dlaczego debilistyczny, wyjaśnię dlaczego socjalistyczny, a nie liberalny i wolnorynkowy. Dlatego socjalistyczny, że wiązał się z wiarą w to, że rząd, czy bank centralny może sztucznie podkręcić wzrost, stosując tak prymitywne i przerabiane w PRL sztuczki jak zwiększenie podaży bezwartościowej forsy. Dlatego socjalistyczny, że obecnie socjaliści, etatyści i keynesiści wszelkiej maści, gardłujący o śmierci i kompromitacji liberalizmu, proponują dalszy ciąg tego samego wtłaczania pustego pieniądza w gospodarkę, tym razem poprzez deficytową pomoc rządową. Liberał… Co ja mówię, nie tylko liberał: każdy, kto ma podstawową wiedzę ekonomiczną i choć odrobinę zdrowego rozsądku wie, że pieniądz to nie wartość, a jedynie miernik i symbol wartości, a sztuczne tworzenie nowych pieniędzy z powietrza nie zwiększy wartości towarów i usług, lecz spowoduje tylko inflację i spadek siły nabywczej naszych dochodów. Zarabiając tyle samo będziemy mogli kupić mniej i to cała korzyść z "uzdrawiania" rynku przez państwo i przez "rynki" finansowe.

Obecny kryzys jest kryzysem właśnie tych "rynków", żadnych innych. Kryzysowi uległ sztuczny świat, złożony z wróżb giełdowych czarnoksiężników i rządowych "ekspertów", nie świat prawdziwej gospodarki. Bredzę? Wokół szaleje straszliwy kryzys, a ja tego nie dostrzegam? No faktycznie, nie dostrzegam. Nie zauważyłem dotąd fali bankructw małych i średnich firm, nie słyszałem o dramacie rodzinnych przedsiębiorstw, media nie poinformowały mnie o przedsiębiorcach skaczących z pierwszego piętra swojego sklepu, czy z dachu warsztatu samochodowego. Dlaczego piszę właśnie o małych i średnich firmach? Dlatego, że to właśnie wśród tych firm istniał ( w Ameryce, nie w Polsce ) wolny rynek. USA były dotąd krajem, którego realna gospodarka była gospodarką wolnorynkową, nie był to rynek wolny w pełni, ale faktem jest, że Amerykanie nie byli i nie są ograniczani koncesjami, regulacjami i gigantycznymi podatkami w takim stopniu jak Polacy. W USA więcej zależy od umiejętności człowieka, od jego pracowitości i determinacji, a mniej od wszechwładnych biurokratów. Dlatego amerykańskie firmy, te małe i te duże, nie ogłosiły masowej plajty w warunkach kryzysu. Co takiego? Branża motoryzacyjna, AIG? Cóż, wolny rynek pozwala ludziom działać, ale nie eliminuje ich głupoty i nieudolności. Jeśli władze jakiejś firmy doprowadziły tę firmę do bankructwa, to nie jest to winą wolnego rynku, jest to winą wyłącznie tych, którzy firmą nieudolnie kierowali, zadłużając ją lub nie potrafiąc przyciągnąć klientów. Na wolnym rynku takie firmy upadają i jest to bardzo dobry proces, prowadzi to do wyeliminowania kiepskich przedsiębiorstw i do zastąpienia ich nowymi, lepszymi. Pokazuje to też, że wolność to także odpowiedzialność za własne czyny i decyzje. Niestety, rząd USA postanowił zlikwidować odpowiedzialność, a przez to zlikwidował wolny rynek i wspomógł bankrutów pieniędzmi, pochodzącymi z podatków płaconych przez tych przedsiębiorców i pozostałych obywateli, którzy wykazali się rozsądkiem i nie doprowadzili swoich firm lub rodzin do bankructwa.

Decyzje podjęte przez rząd Busha, a potem przez rząd Obamy, to nie tylko pogwałcenie wolności gospodarczej, to zwykłe zdzierstwo, zabieranie zdolnym i dawanie nieudolnym, którzy często dorobili się więcej niż zdolni, tyle, że nie pracą, a premiami i odprawami. Amerykanie wciąż wierzą w wolny rynek, choć tego rynku jest coraz mniej, coraz więcej jest za to socjalistycznej promocji badziewia i tandety. Ja życzę im, by tej wiary nie stracili i by następcą Obamy został za cztery lata ktoś, kto zna się na gospodarce i kto przywróci normalność. Normalność, czyli sytuację, w której państwo nie przeszkadza zaradnym i nie pomaga bankrutom. A co z tą Polską? Z tą Polską po odejściu Wilczka, w której wolności jest tyle, co kot napłakał? W tej Polsce trochę zmienia się na lepsze, za kilka dni wchodzi w życie jedno okienko i ograniczenie liczby kontroli oraz parę innych udogodnień dla przedsiębiorców. To plus, wielki plus, choć biznes nadal jest krępowany wieloma ograniczeniami. Nadal mamy masę koncesji, zezwoleń, regulacji i biurokracji, nadal mamy sztuczne zawyżanie cen przez rząd poprzez wszelkiego rodzaju akcyzy, opłaty i jeden z najwyższych podatków VAT w Europie, nadal mamy też zły system ubezpieczeniowy i wiele innych wad i defektów. To trzeba zmienić i większość z tych rzeczy można zmienić w prosty sposób, nie trzeba tworzyć Bóg wie jakiego prawodastwa, wystarczy zlikwidować parę agencji, parę koncesji, zmniejszyć podatki akcyzowe i VAT a także ograniczyć prawny bałagan i zastąpić go prostszymi, bardziej przejrzystymi przepisami. Z ubezpieczaniami może być trudniej, to robota na dłuższy czas, bardzo trudna, wymagająca ostrożności i wiedzy zamiast populizmu. Mimo to da się to zrobić. Raczej nie teraz, nasz rząd boi się wszelkich odważniejszych działań, ale kiedyś zmiany trzeba będzie wprowadzić i lepiej wcześniej niż później. Ech, gdyby tak Wilczek wrócił…